मुंबई बॉम्बस्फोट आणि डी कंपनीशी संबंध असलेला याकूब मेमन कोण होता? आज कबरीवरून वाद निर्माण होत आहे

12 मार्च 1993 रोजी मुंबईत एकामागून एक 12 बॉम्बस्फोट झाले. मुंबई बॉम्बस्फोट त्यांच्या जखमांच्या कटू आठवणी आजही मुंबईकरांच्या हृदयात ताज्या आहेत. या बॉम्बस्फोटातील गुन्हेगारांपैकी एक होता याकुब मेमन, या गुन्ह्यासाठी देशाच्या सर्वोच्च न्यायालयाने त्यांना फाशीची शिक्षा सुनावली. फाशी दिल्यानंतर मेमनला मुंबईतील मरीन लाइन्सच्या बडा स्मशानभूमीत दफन करण्यात आले. त्याच्या थडग्यात दिवा लावून त्याच्या थडग्याला थडग्याचा आकार दिल्याचा आरोप आहे.

ठाकरे सरकारच्या कार्यकाळात त्याच्या सुशोभीकरणाचे काम पूर्ण झाल्याचा आरोप भाजपकडून करण्यात येत आहे. तर आदित्य ठाकरे यांनी प्रतिक्रिया देताना म्हटले आहे की, भाजप सरकारच्या काळात याकुबचा मृतदेह त्याच्या कुटुंबीयांकडे का सोपवण्यात आला? ओसामा बिन लादेनला अमेरिकेने मारले तेव्हा त्याचा मृतदेह समुद्रात पुरला होता. कुटुंबातील सदस्यांना दिलेले नाही. भाजपने याकुबचा मृतदेह त्याच्या कुटुंबीयांकडे सोपवला नसता तर कबर बांधली नसती आणि आज हा वाद निर्माण झाला नसता. पण राजकारण मागे ठेवून जाणून घेऊया कोण होता याकुब मेमन? दाऊद इब्राहिमच्या डी कंपनीशी त्याचा काय संबंध होता?

याकुब आणि त्याचे संपूर्ण कुटुंब मुंबई बॉम्बस्फोटातील गुन्हेगार होते

याकूब मेमन हा १९९३ च्या मुंबई साखळी बॉम्बस्फोटांच्या कटासाठी पैसे गोळा केल्याप्रकरणी दोषी आढळला होता. 1994 मध्ये त्यांना काठमांडू विमानतळावर अटक करण्यात आली होती. 27 जुलै 2007 रोजी याकुबला टाडा कोर्टाने फाशीची शिक्षा सुनावली. याकुब हा त्याच्या कुटुंबातील सर्वात सुशिक्षित व्यक्ती होता. ते व्यवसायाने सीए होते. त्याचे पूर्ण नाव याकुब अब्दुल रज्जाक मेमन होते. तुरुंगात असताना त्यांनी इंदिरा गांधी मुक्त विद्यापीठातून राज्यशास्त्रात पदवीही घेतली. 2013 मध्ये त्यांनी पोस्ट ग्रॅज्युएशनही केले. मुंबई बॉम्बस्फोटात त्याच्या कुटुंबातील चार जणांचा सहभाग होता. त्यात त्याचा मोठा भाऊ टायगर मेमन हा सध्या दाऊदसोबत पाकिस्तानात आहे. याकूब मेमन हा क्रिकेटपटूचा मुलगा होता. आजारपणामुळे त्याच्या वडिलांना नंतर माफ करण्यात आले.

फाशीच्या वेळीही अनेक मुद्दे होते.

याकुब मेमनला फाशी देण्याआधीही अनेक प्रश्न निर्माण झाले होते. रात्रभर सुप्रीम कोर्टात सुनावणी झाली, तरीही याकुबची फाशी थांबली नाही. 30 जुलै 2015 रोजी त्याला फाशी देण्यात आली. न्यायमूर्ती पीडी कोडे यांनी 27 जुलै 2007 रोजी दोषी ठरवले होते. त्याच्या दहशतवादी आणि विध्वंसकारी कारवायांसाठी त्याला फाशीची शिक्षा सुनावण्यात आली. 21 मार्च 2013 रोजी सर्वोच्च न्यायालयाने टाडा न्यायालयाचा निर्णय कायम ठेवला. यानंतर 30 जुलै 2013 रोजी पुनर्विलोकन याचिका दाखल करण्यात आली.

तत्कालीन राष्ट्रपतींकडे दयेचे आवाहन

सर्वोच्च न्यायालयाकडून दिलासा न मिळाल्यास तत्कालीन राष्ट्रपती प्रणव मुखर्जी यांच्याकडे दयेचे आवाहन करण्यात आले होते. 11 एप्रिल 2014 रोजी प्रणव मुखर्जी यांनी मेमनचा दयेचा अर्ज फेटाळला. 30 एप्रिल 2015 रोजी राज्य सरकारने डेथ वॉरंट जारी केले आणि 30 जुलै 2015 ही फाशीची तारीख निश्चित केली. 21 जुलै 2015 रोजी सुप्रीम कोर्टात क्युरेटिव्ह पिटिशनही फेटाळण्यात आली होती. यानंतर याकुबने पुन्हा एकदा राज्यपालांकडे दयेची विनंती केली. यासोबतच जोपर्यंत निर्णय होत नाही तोपर्यंत फाशी देऊ नये, अशी मागणी करणारी रिट याचिकाही सर्वोच्च न्यायालयात दाखल करण्यात आली होती.

याकुबच्या वकिलाचा दयेच्या याचिकेवरील शेवटचा प्रयत्नही निष्फळ ठरला

26 जुलै 2015 रोजी काही राजकारणी आणि नागरी समाजाच्या सदस्यांनी राष्ट्रपती प्रणव मुखर्जी यांना दयेच्या याचिकेवर पुनर्विचार करण्याचे आवाहन केले. या लोकांमध्ये सर्वोच्च न्यायालयाचे माजी न्यायमूर्ती एचएस बेदी, मार्कंडेय काटजू, हुसैन झैदी, माजी कायदा मंत्री राम जेठमलानी, असदुद्दीन ओवेसी, आर. जगन्नाथन आणि प्रशांत भूषण. श्रीकृष्ण आयोगाच्या अहवालाचा मुद्दा पुढे करण्यात आला.

14 दिवसांची मुदत वाढवून देण्याचा प्रयत्नही निष्फळ आहे

यानंतर अखेर याकुबच्या वकिलाने 14 दिवस फाशी थांबवण्याची मागणी केली. म्हणजेच राष्ट्रपतींनी दयेचा अर्ज फेटाळल्यानंतर 14 दिवसांच्या वाढीव कालावधीची मागणी वकिलाने केली. दुपारी 2.30 वाजता सर्वोच्च न्यायालयाच्या तीन न्यायमूर्तींसमोर सुनावणी झाली. मेमनच्या वकिलाची मागणी न्यायालयाने फेटाळून लावली. यानंतर 30 जुलै रोजी सकाळी याकूब मेमनला फाशी देण्यात आली.

53 व्या वाढदिवसाला फाशी, निर्दोषत्व सिद्ध करण्याचा शेवटपर्यंत प्रयत्न केला

याकुबला त्याच्या 53 व्या वाढदिवसापूर्वी फाशी देण्यास आणखी दोन तासांचा विलंब होऊ शकतो, ही अपेक्षा याकुबला होती. त्यांची शेवटची याचिका सर्वोच्च न्यायालयाने सकाळी 6.10 वाजता फेटाळली. यानंतर सकाळी ७ वाजता नागपुरात त्यांना फाशी देण्यात आली. सकाळी 8.40 वाजता त्यांचा मृतदेह नातेवाईकांच्या ताब्यात देण्यात आला. त्यानंतर त्यांचे पार्थिव विमानाने मुंबईत आणण्यात आले. भावाच्या गुन्ह्याची शिक्षा आपल्याला मिळत असल्याचे तो शेवटपर्यंत ओरडत राहिला. काठमांडूमधून आपल्याला अटक झाली नसल्याचा दावाही तो करत राहिला, त्याने स्वत:ला अधिकाऱ्यांच्या स्वाधीन केले.