महाराष्ट्रात नव्या युतीला सुरुवात, संभाजी ब्रिगेड म्हणजे काय? उद्धव ठाकरेंनी याला हात का जोडले?

गुरुवारी महाराष्ट्र विधानसभेच्या पावसाळी अधिवेशनाच्या शेवटच्या दिवशी मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी एक गोष्ट सांगितली. तो म्हणाला, ‘शेवटची वेळ कधी होती भाजपा-शिवसेना भारत सरकारमध्ये देवेंद्र फडणवीस मुख्यमंत्री होते, तर संपूर्ण विरोधी पक्ष पाहण्याची क्षमता त्यांच्यातच होती. आता मीही त्यांच्यासोबत आलो आहे. एकापेक्षा दोन डोकी चांगली आहेत.’ या मजबूत शक्तीला सामोरे जाण्यासाठी उद्धव ठाकरे त्या शिवसेनेने एका दिवसानंतर मोठी घोषणा केली. शुक्रवारी (२६ ऑगस्ट) उद्धव ठाकरे गटातील शिवसेना संभाजी ब्रिगेड सोबत युती केली

यावर प्रतिक्रिया देताना भाजपचे अध्यक्ष चंद्रशेखर बावनकुळे म्हणाले की, 2019 च्या निवडणुकीतही संभाजी ब्रिगेडने नशीब आजमावले. पॉइंट शून्याला सहा टक्के (.06%) मते मिळाली. त्यामुळे संभाजी ब्रिगेडची ताकद नाही. उद्धव ठाकरेंनी मिर्ची फटाका सोडला आहे, ज्याचा आवाज कोणीही काढू शकणार नाही. भाजप नेते आणि शिंदे सरकारमधील मंत्री गिरीश महाजन यांनी आपली प्रतिक्रिया देताना उद्धव ठाकरेंच्या शिवसेनेने काँग्रेस आणि राष्ट्रवादीसोबत जाऊन राजकीय आत्महत्या केली आहे. आता त्यांचे अस्तित्व संपणार आहे. अशा स्थितीत त्याला काही ना काही करायचेच होते. शेवटी उद्धव ठाकरेंना पाठबळाची गरज असल्याचे शिंदे गटाचे प्रमुख व्हीप भरत गोगावले यांनी सांगितले. अमरावतीच्या खासदार नवनीत राणा म्हणाले की, यावरून उद्धव ठाकरे यांच्याकडे स्वतःची ताकद नाही हे सिद्ध झाले.

संभाजी ब्रिगेडशी युती, ही राजकीय-सामाजिक आणि जातीय समीकरणे आहेत

या युतीचे कारण स्पष्ट करताना उद्धव ठाकरे म्हणाले की, भाजपने प्रादेशिक अस्मिता आणि लोकशाही धोक्यात आणली आहे, त्याला सामोरे जाण्यासाठी छोट्या पक्षांची एकजूट ही काळाची गरज आहे. पण कथा इतकी साधी नाही. एकनाथ शिंदे यांना मुख्यमंत्री करून भाजपने शिवसेनेलाच मोठा धक्का दिला नाही, तर शरद पवारांच्या राष्ट्रवादीसोबतही मोठी खेळी केली आहे. मराठा जातीतील मतदारांमध्ये शरद पवारांचा खूप शिरकाव आहे. मराठा मुख्यमंत्री देऊन भाजपने शिवसेना तर फोडलीच पण राष्ट्रवादीचा मतसंख्याही मोडीत काढली आहे.

भाजपने दोन साधी उद्दिष्टे दिली, मराठा मुख्यमंत्री आणि ओबीसी अध्यक्ष राज्याला दिले

महाराष्ट्रात मराठा जातीचे लोक ३२ टक्क्यांहून अधिक आहेत. महाराष्ट्राच्या 16 मुख्यमंत्र्यांपैकी 10 मराठा जातीचे आहेत. वाय.बी.चव्हाणांपासून ते शरद पवारांपर्यंत आणि शरद पवारांपासून विलासराव देशमुख, अशोक चव्हाण, पृथ्वीराज चव्हाण आणि आता एकनाथ शिंदेपर्यंत सगळे मराठाच आहेत. एकनाथ शिंदे यांना मुख्यमंत्री करून भाजपने मराठा मतदारांचे समाधान केले आहे, तर दुसरीकडे भाजपचे प्रदेशाध्यक्ष चंद्रशेखर बावनकुळे यांना भाजप प्रदेशाध्यक्ष करून ओबीसी समाजाचे समाधान केले आहे. संभाजी ब्रिगेडशी हातमिळवणी करून भाजपच्या या सोशल इंजिनिअरिंगचे उत्तर उद्धव ठाकरेंनी शोधले आहे.

संभाजी ब्रिगेडशी हातमिळवणी करत उद्धव ठाकरेंनी शोधलं मराठा कार्डचं उत्तर

आता फक्त उद्धव ठाकरेंची मजबुरी समजून घ्या. धर्मनिरपेक्ष आणि ग्रामीण पार्श्वभूमी असलेला मराठा मतदार शरद पवारांच्या पाठीशी आहे. शिवसेनेचा हिंदुत्ववादी मराठा मतदारही मुख्यमंत्री शिंदे यांच्यासोबत जाण्याची शक्यता आहे. अशा स्थितीत शिवसेनेच्या हिंदुत्व, मराठी आणि मराठा (शिवसेना हा छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या नावाचा पक्ष आहे) या तीनपैकी एक शक्ती शिंदे यांनी घेतली, हिंदुत्व मतदाराने भाजपला नेले आणि मराठी मतदार राज ठाकरे यांनी शिवसेनेची छेड काढली तर सामाजिक पुन्हा आधार. ते कुठे जाते? मराठा अभिमानासाठी ओळखल्या जाणाऱ्या संभाजी ब्रिगेड या पक्षाशी उद्धव ठाकरेंनी हातमिळवणी केली आहे. संभाजी ब्रिगेड ही भलेही भक्कम राजकीय ताकद नाही. पण एक आक्रमक सामाजिक शक्ती नक्कीच आहे.

बाळासाहेब ठाकरेंनाही धोरण बदलावे लागले, मराठ्यांचं एवढं बोलणं

आम्ही तुम्हाला सांगतो की जेव्हा पहिल्यांदा भाजप आणि शिवसेनेचे सरकार स्थापन झाले तेव्हा मनोहर जोशींना मुख्यमंत्री बनवण्यात आले होते. हे फक्त बाळासाहेब ठाकरेच करू शकले असते. डब्यातून बाहेर पडायला तो मागेपुढे पाहत नव्हता. मंडल आयोगाच्या आधारे मागासवर्गीयांच्या आरक्षणाला त्यांनी उघड विरोध केला. बाबरी मशीद पाडल्याबद्दल भाजपने दु:ख व्यक्त केले होते, मात्र हे शिवसैनिकांचे काम असेल तर त्याचा अभिमान असल्याचे बाळासाहेब ठाकरे यांनी स्पष्टपणे सांगितले होते. देशभरात मागासलेपणाचे राजकारण गाजत असताना त्यांनी एका ब्राह्मणाला मुख्यमंत्री केले होते. पण त्यांना नंतर मनोहर जोशींची जागा घेऊन नारायण राणेंना मुख्यमंत्री करावे लागले.

शिवसेनेत कास्ट हा घटक का नाही, ठाकरेंचे राजकारण वेगळे का झाले आहे

बाळासाहेब ठाकरे यांनी कधीही जातीचे राजकारण आणि सोशल इंजिनिअरिंगचे राजकारण केले नाही आणि हे एकट्याने म्हणावे असे नाही. शिवसेनेत जे सामर्थ्यवान झाले आहेत ते बघितले तर फक्त मराठाच दिसत नाहीत, मागासलेले दिसत नाहीत, दलितही दिसतील. म्हणजेच शिवसेनेच्या वाढीमध्ये कास्ट हा घटक कधीच नव्हता हे बऱ्याच अंशी खरे आहे. शिवसेनेला जवळपास प्रत्येक जातीचा पाठिंबा मिळण्याचे हे एक महत्त्वाचे कारण आहे, कारण जातीच्या आधारावर भेदभाव केला जाणार नाही, असा विश्वास सर्वच जातीच्या मतदारांना शिवसेनेवर आहे.

याचे एक कारण हेही होते की, बाळासाहेब ठाकरे जेव्हा राजकारण करत होते, त्यावेळी काँग्रेस आणि राष्ट्रवादीचे मोठे नेते मराठा होते. ठाकरेंची जात चंद्रसेनी कायस्थ प्रभू. कायस्थांची संख्या देशात कुठेही शक्ती होण्यासाठी पुरेशी नाही. उत्तर भारतात कायस्थ ही एक वेगळी जात म्हणून गणली जाते, पण महाराष्ट्रात कायस्थांना खालच्या दर्जाच्या ब्राह्मणांचा दर्जा आहे. त्यामुळे ठाकरे यांना जातीवर आधारित राजकारण करता आले नाही.

भाजपपासून जितके दूर तितके पवार जवळ- हे ठाकरेंच्या राजकारणाचे गणित आहे

पण आज उद्धव ठाकरेंना मजबूत आणि वर्चस्व असलेल्या जातीय संघटनेची गरज आहे. हेच उद्धव ठाकरेंनी केले आहे, संभाजी ब्रिगेडशी हातमिळवणी केली आहे. संभाजी ब्रिगेडबद्दल असे बोलले जाते की याला शरद पवारांचा आशीर्वाद आहे. म्हणजेच उद्धव ठाकरेंची शिवसेना जितकी भाजपपासून दूर जाईल तितकीच ती शरद पवारांच्या जवळ जाईल हेही एक प्रकारे निश्चित आहे. इथेही तेच दिसून येते. नगरपालिका आणि स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुका जवळ आल्या आहेत, महाराष्ट्राच्या राजकारणात नवीन आघाड्या आणि समीकरणे आपले नशीब आजमावणार आहेत.